Электронлă вулавăш

1

Лавкка алăкĕ шаплатса хупăнчĕ. Кирилл хыççăн урама тухакан пулмарĕ. Хутаçри çăкăрĕсене майласа вырнаçтарнă май арçын тавралăха сăнарĕ.

Лайăх çанталăк тăрать тулта. Çуркунне çитнĕ тейĕн. Хĕрĕн иккĕмĕш уйăхĕ кăна вĕçленчĕ пулин те, çуркунне çывхарни самаях сисĕнет. Нарăс хĕвелĕ тӳпене чылай хăпарнă. Кăнтăрла вăхăтĕнче хăйне чăн хуçа пек туять çӳлте. Паян ăна нимĕн те кансĕрлеймерĕ çĕр çинчен ăшă куллине парнелеме. Пĕр пĕлĕт татки те курăнмасть тӳпере. Çĕрле пас тытнă йывăçсем шурă тумĕсене самантрах хывса пăрахнă, хĕвел питтинче хĕртĕнеççĕ.

Пат ӳкрĕ Кирилл картусĕ çине иртсе пыракан хĕрĕн пĕрремĕш куççулĕ — тумлам. Вăл лавкка çывăхĕнчен пăрăнма васкарĕ. Унăн ури айĕнчи юр та ирхи пек кăчăртатмасть, нăтăртатса пырать. Çил çукки савăнтарчĕ арçынна. Килне çавра çулпа каяс мар тесе вăл лавкка çумĕпе утрĕ. Юра таптаса тунă тăвăр сукмакпа асăрханса пуснă вăхăтра хăйне такам чĕннине илтсе чарăнчĕ.

— Кирилл, эсех пултăн çке ку, — лавкка хыçĕнчен тухса ун енне танккарĕ лутра арçын. Кăмăллăн кулать хăй. Кĕлетки самай тĕреклĕ пулин те сулăна-сулăна кайрĕ. Ури айне лекекен пушă кĕленчесемпе пластик савăтсене тапа-тапа сирпĕтсе Кирилл патне васкарĕ. Хăй тӳрĕ утасшăн пулчĕ пулин те хура çăматă тăхăннă урисемпе сукмака тĕллеймесĕр темиçе хут та тарăн юр ăшне ана-ана кайрĕ. Денисăн ашшĕ ӳсĕр пулнине аякранах тавçăрса илнĕ Кирилл ăна хирĕç пĕр-ик утăм турĕ. Лешĕн пуçĕнчи хăлхаллă хура çĕлĕкĕ чалăшса кайнă. Кĕç-вĕç юр çине ӳкет. Çавра пичĕ ырханланнă, шыçăнса тăрать. Куç шуррисем хĕп-хĕрлĕ. Тахçантанпа хырăнманнипе хура сухал пусса илнĕ арçынна.

— Мĕнле пурăнатăн ха? — ыйтрĕ вăл Кирилтан аллине тăсса. — Сана эпĕ авланнăранпа та курман. Мĕн çĕмĕрттеретĕн? Мăшăру мĕнлескер тата?

— Лайăх пурăнатпăр ха, чиперех. Арăма та тиркеместĕп.

— Аван, аван. Мĕнле калаççĕ ха? Тиркекене тирĕк тĕпĕ теççĕ и? Хе-хе. Маттур. Эсĕ те ак хусахран тухрăн. Ман услапĕ кăна темшĕн авланма васкамасть. Те ĕмĕрне çапла ирттересшĕн.

— Денис пирки калатăр и эсир? Мĕнлерех ха унăн халĕсем?

— Мĕн халĕ пултăр çав эсрелĕн? — самантрах сăнĕ улшăнчĕ Денис ашшĕн. — Ашшĕпе амăшне тарăхтарса пурăнать ĕнтĕ. Ăçта та пулин ĕçлесен хăть.

— Мускава вахтăпа каятăп теместчĕ и вара?

— Темиçе те кайса килчĕ ĕнтĕ. Те çитсе курайрĕ, пĕлместĕп. Миçе хут çул çине укçа парса ăсатмарăмăр ши вăл ĕçлесе шанса? Пĕр пуссăр каялла килет. Укçине ĕçсе ярать пулас.

— Нимĕн те тăваймастăр и вара? Эсир ашшĕ пулатăр вĕт çапах та. Сире те итлемест и?

— Ашшĕ? — унăн пӳрлĕ куçĕсенчен куççуль пăчăртанса тухрĕ. Хĕрсе кайсах калаçма тытăнчĕ арçын. — Ашшĕнчен хăрать и çав эсремет? Пăх-ха, пăх, мĕн турĕ мана паян, — çăварне уçса кăтартрĕ вăл.

Кирилл унăн икĕ шăлĕ катăккине асăрхарĕ.

— Сĕтел хушшинче чиперех апатланса ларнă вăхăтра çатмапа тытса çапрĕ. Пĕр сăлтавсăр. Ханттар!

Кирилл чĕнме аптрарĕ. Дениса ачаран пĕлнипе çак хыпартан тĕлĕнмерĕ. Кайса тăна кĕртсе çӳреме вăл полицире ĕçлемест. Хăйĕн ашшĕ те колхозра йĕрке тăвасшăн пулнипе паян кунччен те çын вĕлерекен шутланать. Çавăншăн ывăлĕн мĕн кăна тӳсме тивмерĕ ши?

Денис ашшĕ хăлхи хыçĕнчен сигарет туртса кăларчĕ.

— Шăрпăк çук и санăн? Пĕрре мăкăрлантарса ярас, — пăхрĕ Кирилл çине.

— Туртмастăп эпĕ. Лавккара çăкăр çеç илтĕм.

— Лавккаран килетĕп тетĕн апла?

— Çавăнтан.

— Ун пек пулсан санăн укçа пурах. — Арçын Кирилл çине йăлăнса пăхрĕ. — Эрех илме çирĕм тенкĕ çитмест. Пар ха кивçенле те пулин.

Кирилл унран часрах хăтăлас тесе кĕсйисене хыпаларĕ. Вак-тĕвек тимĕр укçа кăларса арçынна пачĕ.

— Ме, эппин.

— Мĕн чухлĕ унта? — кăшкăрса юлчĕ ӳсĕрскер хыçалтан.

— Пĕлместĕп, шутламан.

 

Вăл килне васкарĕ. Дениса юлашки хут курни аса килчĕ.

Иртнĕ кĕркунне клубра "кĕрхи бал" пулнă хыççăн ик-виçĕ кун илтнĕччĕ ĕнтĕ. Райцентртан таврăнакан Кирилл автобусран тăкăрлăка патне анса юлчĕ. Çанталăк япăхчĕ. Тӳпене тăхлан тĕслĕ пĕлĕтсем карса илнĕ. Хутран ситрен йĕпхӳ çуркаланса иртет. Çурçĕртен авăкран авăка вĕрекен вичкĕн çил тăкăрлăкри Вĕренесем çулçисене татса пĕтернĕпе пĕрех. Шуçлак çулпа пĕрмаях ура айне пăхса пынипе тăкăрлăкри çынсене тӳрех асăрхамарĕ вăл. Такамсем ятланине илтсен çеç пуçне çĕклесе пăхрĕ. Пĕр çирĕм утăмра пĕтĕмпех пылчăкпа вараланса пĕтнĕ çын выртать. Кирилл ăна тӳрех паллаймарĕ те. "Пылчăк чăмăрккине" ятласа тапа-тапа хĕнекенсем вара Георгипе Вова пулчĕç. Шкулта Кирилпа пĕр класра вĕренетчĕç вĕсем.

Улăп пек çӳллĕ те сарлака Георгий çара пуçăнах. Сăран курткин çаннипе çамкине шăлса илсе çывхарса пыракан Кирилл çине пăхса илчĕ. Çырă çӳçĕсем çумăрпа йĕпеннĕ унăн. Пысăк шăлĕсем курăнмалла çăварне уçса кулса ячĕ. Çумĕнче тăракан кĕре ӳтлĕ, тулли питлĕ Вовăна тем каларĕ. Лешĕ курпунлă пысăк сăмсине аллипе хыçса илчĕ. Хĕрринерех пăрăнса йĕплĕ пралук карнă пахча юпине аллипе ярса тытрĕ. Аттине юпа çумне сăтăрса пылчăкран тасатма тытăнчĕ. Вĕсем патне çитсен чарăннă Кирилл сывлăх сунчĕ те çĕрте выртакана тинкерсех пăхрĕ. Дениса палласа илчĕ. Тĕреклĕскер пылчăк çинче месерле выртать. Алли-урине сарса пăрахнă. Тинĕс хĕрринчи хăйăр çинче хĕвелпе хĕртĕнет тейĕн. Çаврака пичĕ пылчăкпа вараланнă пулин те сылтăм куç айĕ шыçăнса анни лайăхах палăрать. Алчăранă куçĕсемпе хăйне хĕнекенсем çине пăхса шăлĕсене ерсе выртать.

— Мĕн сĕкĕшетĕр? — ыйтуллăн пăхрĕ Георгий çине Кирилл. — Куçне эсир илемлетрĕр и?

— Эпир, — тунмарĕ ун çумне пырса тăнă Вова. Пуçне пăрса ачаран хăнăхнă йăлипе шăл витĕр чăрт сурчĕ.

— Эсĕ ăçтан таврăнатăн? — ыйтрĕ Кирилран.

— Райцентра кайнăччĕ. Мĕн сăлтавпа тӳпелетĕр?

— Мĕн сăлтавĕ пултăр, — хутшăнчĕ калаçăва Георгий. — Машинăран магнитолăна вăрласа кайнă. Ĕçтерсе-çитерсе хăна туса ятăм хăйне çав кунхине. Вăт епле "тав турĕ" мана çавăншăн. Э-э, — вăрăм ураллă Георгий пĕтĕм вăйран Дениса аякĕнчен кĕрĕслеттерчĕ. — Анкă-минкĕ! Кала ăçта чикрĕн магнитолăна?

Денис хăйне хĕненине те ăнланмасть пулас. Хӳтĕленме пачах шутламасть. Унăн хăмăр куçĕсем арçынсем çине ним ăнланмасăр пăхаççĕ.

— Ӳсĕр вĕт вăл, — тавçăрса илчĕ Кирилл. — Хăйне мĕншĕн хĕненине те пĕлмест, ахăртнех.

— Вăл нихăçан та урăх çӳремест, — шăл йĕрчĕ Георгий.

— Пĕлсех хĕнетĕр и? Тен Денис вăрламан.

— Унăн ĕçĕ, — çирĕплетрĕ Вова.

Каллех шăл витĕр чăрт сурчĕ.

— Çынсене сутасшăн сĕнсе çӳренĕ магнитолăна. Тапкаласа ил ха эсĕ те çав йĕксĕке.

— Мĕншĕн?

— Шкулта вĕреннĕ чухне хăвна кӳрентернисене манăн им?

— Манман. Эпĕ çав самантсене ĕмĕрне манас çук

— Тавăр апла çавăншăн. Хĕне Дениса. Хирĕç тăма тытăнсан сан хутна кĕрĕпĕр

— Ăçтан хирĕç тăрайтăр вăл? Мĕн тĕлĕнмелли пур ăна? Ушкăнпа тата. Шкулта вĕреннĕ чухне Денисăн "улттăшкисем" кăначчĕ вĕт хăвăр. Пешкисем. Унăн ухмахла пуçарăвĕсене хаваспах хутшăнаттăрччĕ. Манман эпĕ нимĕн те. Манас та çук. Класĕпе те никам çукчĕ ман хута кĕрекенни. Халĕ хăюлланса çитрĕр эппин. Хирĕç тăрайман "королĕр" çине те алă çĕклеетĕр.

Чунĕ тăвăнса килнипе Кирилл пăрăнса утрĕ. Кĕтрĕ вăл ним чĕнейми пулса юлнă Георгипе Вова хăйне хыçалтан хăваласа çитсе çапса ярасса. Вĕсене хирĕç тăма аллисене чăмăртарĕ. Анчах каялла çаврăнса пăхмарĕ. Кирилл чылай кайсан тин Георгий çиллессĕн кăшкăрса ячĕ:

— Мĕ-ĕн?! Мĕн терĕн эсĕ?! Кил ха кунта. Çапса пуçна тустарам!

Кирилл чарăнмарĕ. Хыçалтан хăвалакан пулмарĕ Çавăн пек вĕçленчĕ вĕсен тăкăрлăкри тĕлпулăвĕ.

Унтанпа Дениса та, Вовăпа Георгие те курман. Кирилл авланнă чухне "туй çума" та килмерĕ вĕсем.

Çак шухăшсемпе килĕ умне çитсе тăнине те сисмерĕ Кирилл. Хапха умĕнче чарăнса тăмарĕ. Алăка яри уçса картише кĕме васкарĕ.

 

2

Пурпĕрех çывăраяс çуккине кура Кирилл куçне уçрĕ. Хĕвеле ылмаштарса çĕрлехи тӳпене хураллама çавра уйăх тухни паçăрах ĕнтĕ. Хăйĕн иксĕлми хăватлă кĕмĕл тĕслĕ çутипе тавралăха тирет. Нумаях пулмасть кăна чӳречерен кармашса пăхатчĕ. Халĕ вара кантăкран тӳррĕн сăнать. Кĕç-вĕç çĕр çине персе анасла çывăх уйăхăн сивĕ çутинчен пӳртре те пытанма май çук. Чаршавсене карни те усăсăр. Кăнтăрлахи пекех çап-çутă çывăрмалли пӳлĕмре.

"Пĕр пĕлĕт татки те пулсан хупласанччĕ çав мура", тарăхса вырăнĕ çинче йăшаланчĕ Кирилл. Епле савăнатчĕ вăл ача чухне çакăн пек çутă каçсенче. Чӳрече каррине сирсе библиотекăран илнĕ пĕр-пĕр кĕнекене ярса тытатчĕ те çутă çутмасăрах вулама тытăнатчĕ. Кĕнеки кăсăклă пулсан мĕн кăвак çутă киличчен е уйăх çухаличчен страница хыççăн страница "шĕкĕлчетчĕ". Лайăххи япаххине çĕнтерни, ырă вăйсем усалсене вĕçĕмсĕр парăнтарни ăна хавхалантарса яратчĕ. Çапах та, ача кăна пулсан та, чăн пурнăç кĕнекерипе пĕр маррине ăнлантарчĕ вăл. Чăн пурнăçăн хури-шуррине унăн сахал мар тӳссе ирттерме тиврĕ. Салтака та, тĕрмене те кайса курмарĕ пулин те, унти "йĕркесене" мĕн ачаран тăван шкултах курма лекрĕ.

 

Кирилл вунпĕрте чухне ашшĕ чирлерĕ. Вăхăт пайтах иртсен те ун куçĕ умне çав самант тин çеç пулнă пек тухса тăчĕ.

Çĕр варринче электричество лампочки ялтăр çутса янипе вăранса кайрĕ ача. Уçă алăкран пуçне чикнĕ амăшĕ асламăшне вăратать.

— Ани, ани. Тăр ха тетĕп. Ваççана тем пулчĕ. Сăмах та калаймасть. Темле ăнланмалла мар сасăсем çеç кăларать.

Амăшĕ ачисене вăратасшăн мар хуллен калаçрĕ пулин те çав хăрушă хыпара пурте илтрĕç.

Э-э-а, — сирсе ывăтрĕ асламăшĕ утиялне хăй çинчен.

Аялти кĕпе вĕççĕнех тепĕр пӳлĕме тухса чупрĕ. Кирилл та, вунпĕрмĕш класра вĕренекен аппăшĕ те вырăнĕсем çинчен сиксе тăчĕç. Хыпаланса тумланма пуçларĕç. Тепĕр самантран пĕтĕм çемье ашшĕ выртакан кравать тавра пуçтарăнчĕ.

— Ваççа, Ваççа! Чĕн ха, тархасшăн, ыратать и, — куççульне сăмса тутрипе шăлнă май тархасласа макăрчĕ амăшĕ. Асламăшĕ лачкам тара ӳкнĕ ывăлĕн питне алшăллипе типĕтесшĕн. Ашшĕ вара сăрă куçĕсене темрен тĕлĕннĕ пек чарса пăрахнă. Мĕн-тĕр каласшăн пулса çăварне темле те хускатать, анчах сăмахне каласа яраймасть. Унăн сылтăм аллипе ури те ĕçлемеççĕ.

Кĕçех амăшĕ такамсем патне "Васкавлă пулăшу" машинине чĕнтерме тухса чупрĕ. Тухтăрсем çитнĕ çĕре тул çутăла пуçланăччĕ ĕнтĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн