Электронлă вулавăш

— Кабанов сержант çухалнă. Кам пĕлет вăл ăçтине? Калăр. Ăна тупиччен пурин те плацрах тăма тивет. Эпир те, командирсем, кунтах пулатпăр. Кам пĕлет? Халех калăр!

Пурте-пурте шăпланса тăтăмăр. Эпĕ çынна систермесĕр унăн-кунăн пăхкаласа илтĕм. Мартынюк стройрах тăрать. Апла пулсан вăл пĕчченех кайнă. Ăçта кайнă, ăна эпĕ те пĕлейместĕп. Хам кăна пулсан персе ямалла та çав, кунта, строй умĕнче, каласан салтаксем пурте курайми пуласса пĕлетĕп те шарламастăп. Тен, Мартынюк хăюлăх çитерĕ тесе шухăшлатăп. Вăл та шăл çыртсах тăрать.

Полк дежурнăйĕ Федотов çывăхне кайса тăчĕ. Аслă командирсем хăйсем хушшинче тем сӳтсе явма пуçларĕç. Старшинана стройран чĕнсе кăларчĕç. Кабанова шырама кайма отряд йĕркелесшĕн иккен. Хăй ирĕкĕпе килĕшекенсем пулмарĕç те, старшина хăй суйлама пуçларĕ. Пурте ман хушамата кăна ан асаилтĕрччĕ тесе тăрать. Эпĕ те çавах. Хам сисмесĕрех тĕршĕнетĕп. Çук вĕт, ман хушамата сиктерсе хăвармарĕ. Турткаланса тăраймастăп, хушрĕç те, стройран тухрăмăр. Пире темиçе ушкăна уйăрчĕç. Намăс курнă хыççан хăй çине алă хуман-ши тесе шухăшлани те пур комацдирсем хушшинче. Старшина та çав шухăшах каларĕ те, чăтса тăраймарăм.

— Самоволкăра вăл, — терĕм.

Мĕн чухлĕ асăрхаттарман чăваш ватти, анчах çав чăнлăха манатпăр мар-и? Пире чĕлхе чараксăрлăхĕ пĕтерет-çке. Лекрĕм эпĕ те çавна пула. Мана аслă командирсем тĕпчеме пуçларĕç.

— Ăçтан пĕлетĕн вăл самоволкăрине?

Тытăнтăм йăркаланма. Апла та, капла та каласа пăхатăп. Пĕр сăмахăм та витмест, пĕр сăмахăм та командирсене тивĕçтермест. Пĕрне-пĕри пӳлсе мана тĕпчеççĕ.

— Пĕлнĕ пулсан ма пире каламарăн? Эпир устава пăсма паман пулăттăмăр.

Полк дежурнăйĕ мана строй умне илсе тухрĕ те полк командирĕ ячĕпе пилĕк талăка гауптвахтăна хупмалли çинчен пĕлтерчĕ. Пĕлнĕ çĕртех Кабанов самоволкăна кайма хатĕрленни çинчен командирсене каламаншăн. Çапла вăл салтак пурнăçĕ! Унта темшĕн те айăплаççĕ.

Тепĕр сехетрен вил ӳсĕр Кабанова совхоз клубĕнчен илсе килнĕ те манпа юнашар гауптвахтăна хупса хунă. Ытти салтаксем ăна илсе киличченех шăнса тăнă.

Çывăрса урăлсан Кабанов алăка кĕмсĕртеттерме пикенчĕ. Çурçĕр иртнĕ ĕнтĕ. Ку вăхăтра тĕрĕслекенсем йăпăр-япăр килсех кĕрес çуккине пĕлнипе ăна кăларчĕç. Мана та шеллерĕç. Хайхи Кабанова мухмăр пуснă. Асапланать, питне-куçне илемсĕрлетет, шыв ыйтса илчĕ. Эпĕ каланкка çумĕнче ăшăнса тăратăп. Калаçăва хутшăнмастăп. Иккен, Кабанова Зазубрин майор хăйĕн арăмĕпе вырăн çинче тытнă. Паян ирпе Зазубрина урăх çĕре куçарса кайнă, намăсран айккинерех. Кабановĕ вара кунтах юлнă та командирсене канăç памасть.

Хурал пуçлăхĕ Карпов сержант Кабанова сигарет та кăларса пачĕ. Антăха-антăха туртрĕ лешĕ. Нихçан курман пекех. Унтан кутник сакки çине тăсăлса выртрĕ.

— Паллашрăм та пĕр хĕрпе... Ах, лайăх чуптăвать... Пырса илмен пулсан кĕçĕр килместĕм. Калаçса татăлнăччĕ. Çĕр каçмалли вырăнне хам пĕлетĕп терĕ. Тухам кăна кунтан — тӳрех ун патне чупатăп. Вăл кĕтет. Мана илме пынă салтаксене пурне те хĕнесе тухма хатĕрччĕ. Пĕчĕк чышкисемпе парать те парать. Пĕр-иккĕшне питрен çутăлтарса ячĕ. Ман пекех ӳсерччĕ те... Зина, Зиночка, нумай кĕттерместĕп. Кăларччăр кăна кунтан — çав сехетрех вĕçтерсе çитетĕп.

Чылайччен хăй тĕллĕн калаçрĕ Кабанов. Маччаналла пăхса выртнă май сăмахĕсем çӳлтен пере-пере анаççĕ тейĕн.

— Эп самоволкăрине хăшĕ шăршласа пĕлнĕ-ха. Дневальнăя юри кĕрсе каларăм, кухня нарядĕнче тесе çыр терĕм. Вăл килĕшрĕ. Каçхи тĕрĕслӳ вăхăтĕнче ман хушамата каламалла пулман-çке...

— Çын йĕп мар, çухалмасть ниçта та, — терĕ Карпов.

— Мана тĕрĕслӳ вăхăтĕнче асăнмалла пулман тетĕп эпĕ. Мана нарядра тесе шутламаллаччĕ.

— Сысна пăхакан наряда çӳременнине никам та пĕлмест тетĕн-и? Ухмаха ан хур çынсене...

Хаш-хаш сывласа илчĕ те Кабанов тăрса ларчĕ. Акă ман çума çулăхать тесе питĕ сехĕрленнĕччĕ. Ун ӳсĕр алли тем тума та пултарать. Йăпшăна-йăпшăна хама хупнă пӳлĕме кĕтĕм те тайлăк-тайлăк ураллă пукан çине лартăм. Хытă нар çине выртсан та çывăрса каяймассине пĕлтĕм. Çамрăк çыннăн ку вăхăтра çăвар карсах харлаттармалла та çав, пуçа темле-темле шухăш та пырса кĕрет. Çынсем пурте тĕрĕсмарлăха чи пысăк инкек вырăнне хураççĕ. Ман тĕллĕн те килсе тухрĕ çавă. Кунта ларма ним айăпа та кĕмен эпĕ. Пĕтĕмпех командирсен кутăнне пула тӳсетĕп çак асапа. Кăтартар-ха хамăр влаçа терĕç ĕнтĕ. Салтак мĕн тери правасăррине кăтартар-ха терĕç ĕнтĕ. Юрĕ, тепĕр тесен, гауптвахтăра ларман салтак салтак та мар. Хама хам лăплантарайрăм-ха, анчах тĕрĕсмарлăх чĕре çинче йĕр хăварчĕ-хăварчех. Полк командирне хальччен ăмсанса пурăнаттăм, курмассерен темле вăй кӳретчĕ вăл мана. Çак самантран йĕрĕнтерекен пулчĕ.

Кабановăн сасси уçăлса çитрĕ. Янраттарать кăна хурал пӳртне.

— Курман кун пек хĕрарăм. Вунпиллĕкре-вунулттăра кăна хăй. Ах, чуптума питĕ ăста. Çыпçăнсах ларать те, ăша кĕрсе каяссăнах туйăнать. Тухам кăна кунтан, ним шутласа тăмасăрах тухса таратăп.

— Сыснусене кам пăхать? — йĕкĕлтерех ыйтрĕ Карпов.

— Полкра салтак эпĕ кăна мар. Тупаççĕ...

Чăнах та, сăмахне çилпе вĕçтермерĕ. Гауптвахтăран кăларнă кунах, каçхи апат çисен, ыттисем телевизор курма ларсан, тухса вĕçтернĕ самоволкăна.

Çав каçхине рейсран питĕ каçа юлса таврăнтăм. Ирхине çăкăр кӳрсе килсен Наро-Фоминск хулине кайма хушрĕç. Аш-какай комбиначĕпе темле килĕшӳ хучĕ çырмалла терĕç-и? Манпа юнашар Мельник хăй ларса пычĕ. Унăн арăмĕ çак таврашран та, хуняшшĕ патне кĕрсе тухас терĕ. Мана виçĕ тенкĕ укçа тыттарчĕ, кафене кайса апат ту терĕ, машинăна лартса ан хăвар тесе хытарса каларĕ. Апатлантăм та кабинăна кĕрсе выртрăм. Хĕрĕнкĕ подполковннк килсе шаккичченех çывăрнă. Хĕвел аннă ĕнтĕ. Çил хускалнă. Çул урлă калле-малле кусăрка хутлать, кассăн-кассăн çил килсе тухсан машина кантăкне шап-шурă юр сапса хăварать. Мельник мана алăран ярса та тытать.

— Майĕпенрех, хулленрех, майпенрех...

Халĕ те ĕнтĕ мĕнпур машина мана хăвала-хăвала иртет. Кашнинчех чун тарăхса юлать. Пусас килсе тăрать педаль çине. Çук. Тӳрех алăран çатăрласа тытать подполковник. Полка тĕттĕмле тин çитсе ӳкрĕмĕр. Мельник КППран такама телефонпа шăнкăравларĕ те килне кайрĕ. Эпĕ гаражалла çул тытрăм.

Пăхатăп: полка каллех тревогăпа çĕкленĕ. Плац çинче тăраççĕ салтаксем. Иртнинчи пекех, полк командирĕ хăй те тухнă. Машинăна чартăм та кабинăран пуçа кăлартăм, мĕн калаçнине илтес килчĕ. Каллех Кабанова çухатнă, каллех ăна шырама каймашкăн отряд йĕркелеççĕ, каллех хăй ирĕкĕпе килĕшекен никам та çук.

— Тупса килмесĕр никама та казармăна ямастпăр, ăна тупса киличчен пурте кунтах тăратпăр. Офицерĕсене çапах та çăмăлрах. Вĕсем каллĕ-маллĕ уткалаççĕ, стройри салтакăн вара, пьедестал çинчи палăк пек, ним хускалми тăмалла.

Гаражра юри вăрах аппалантăм. Столовăйра ман валли хăварнă апат тахçанах сивĕнсе кайнă ĕнтĕ. Тен, пурпĕрех килмест тесе хальччен пăрахнă та. Çапах та вăхăт ирттермелле тесе унта кĕрсе тухма шутларăм. Кухня нарячĕ ĕç вĕçленĕ, пурте пĕрле пухăннă та пысăк плита çинче икерчĕ пĕçереççĕ. Хăйма та пур хăйсен. Икерчĕ салтакăн кулленхи апачĕ мар та, ун тутине те мансах кайнăччĕ. Мĕн тери тутлăн туйăнчĕ вăл! Нихçан тăранаймаслах çирĕм те çирĕм.

Кабанова çав каçхине тупайман. Унсăрăнах таврăнчĕç шырама кайнă салтаксем. Командир тепĕр кун ирех тухса кайма хушрĕ те, салтаксене çывăрма ирĕк пачĕç. Вĕсем казармăсене салансан эпир те, икерчĕ çиекенсем, хускалтăмăр. Тулли хырăмпа пулнăран-ши, кăнтăрла кабинăра çывăрса тăраннăран-ши ыйхă килмерĕ те килмерĕ. Ирчченех енчен енне çаврăнкаларăм. Хам салтакрине манса кайма хăтлантăм, çине тăрсах Верккана, Рамана, асаттепе асаннене, Хĕлимун пиччепе Хветура аппана асаилме тăрăшрăм. Вăхăт-вăхăтăн вĕсем черетпе куç умнех туха-туха тăчĕç. Кăтăша путма тытăнсан Веркка сасси хăлхара янра-янра кайнипе куçсене чалтах уçа-уçа ятăм. Çапла пĕр асапланса, пĕр киленсе выртнă хыççăн ывăнсах çитрĕм те çывăрса кайнă. Нумай çывăрнă-и, сахал-и, ăна чухлаймастăп ĕнтĕ, вупăр пусса лартнипе çари çухăрса ятăм. Хам сасăран хам хăраса вăранса кайрăм. Алăсем хамăн тĕнсех ларнă, хускатма çук ыратаççĕ, аран-аран хускаткаласа юна вылятса ятăм та пит пĕçернине туйса илтĕм. Чир çулăхмарĕ-и тесе хăраса ӳкрĕм.

Урăхран çывăрасси пулмарĕ. Ӳпне майлашăнса выртрăм та казарма чӳречинчен чăлтăр çутă кĕме тытăннине пăхса шухăша путрăм. Çын çинче пире çĕршыв сыхлавçи теме хăнăхнă, анчах нимле сыхлавçă та мар иккен эпир. Хамăра çак казармăна мĕншĕн пуçтарнине те пĕри те пĕлмест. Служби те, кулленхи пурнăç та юрăхсăр вăйă пек кăна туйăнать мана. Иртен пуçласа каçчен вылятпăр. Аслисем те, вĕсене пăхăнакансем те вылятпăр. Вăййи вара çар служби ятлă. Аслисене уншăн ĕç укçи тӳлеççĕ, пире патшалăх шучĕпе тăрантараççĕ. Пулсанччĕ чăн-чăн служба. Çĕршыв тӳпине сыхлатпăр пулсан пере-пере антарасчĕ тăшман самолечĕсене.

Шăп кăна ар шутне кĕрсе çитне, шăп кăна юратмалли, сывă йыш хушмалли вăхăтра пире çак казармăра тытаççĕ. Салтакра пулман çын пурнăç тути-масине пĕлмест тесе калаççĕ-ха халăхра, анчах мана казарма пурнăçĕ арçын тивĕçлĕхне пĕтерме кăна пулăшнăн туйăнать. Хальччен эрех-сăра тутанса курманни те кунта астивет ăна. Хальччен çăварĕнчен усал сăмах кăларманни кунта хутлă-хутлă ятлаçма вĕренет. Арçын тивĕçĕ шăпах çавă тесе шутлама хăнăхнă çакна темшĕн. Аслă командиртан пуçласа ман пек салтак таранах сăмах урлă усаллине, сăмах урлă усалраххине пере-пере ярать. Çынна çын вырăнне хумаççĕ кунта, хисеплемеççĕ, сума сумаççĕ, устав тесе чинпа аслăраххи кĕçĕнреххине таптать, мăшкăла кăларать. Санăн хирĕçлеме те, тавлашма та юрамасть. Шăлна çырт та мĕн мăшкăл пулсан та тӳс

Кабанова ырлас та юратас килсе кайрĕ. Вăл çак йĕркесене сивлеме хăйне кура май тупнă.

 

Вуннăмĕш сыпăк

Ытти çĕрте мĕнлине пĕлместĕп, пирĕн полкра вара çапла калатчĕç: малтанхи çул салтак салтак пулма хăнăхать, иккĕмĕш çулхине çар ĕçне вĕренсе çитет, виççĕмĕш çулхине киле кайма хатĕрленет. Акă ĕнтĕ эпир те «салага» пулма пăрахрăмăр, пуçсем каçăрăлчĕç, сăмах витĕмленчĕ, уттăмăрсем тăн-тăнланчĕç. Çаплах Веркка çырăвĕнчен тепĕр çыруччен пурăнатăп, вăхăта çав виçепе виçетĕп, служба кунĕсене те çыруран çыруччен иртнĕ кунсемпе шутлатăп. Кĕттермеççĕ вĕсем, шутланă пекех килсе тăраççĕ. Иккĕмĕш çула кайсан тепĕр кĕнеке пуçларăм. Веркка мĕн тери тулли туйăмлине ăнланса илтĕм ĕнтĕ. Пĕр сăмаха темиçе хут çырмасть, çĕнĕрен те çĕннине тупаять. Ун çырăвне вуласан кашнинчех аванмарланма тытăнатăп. Ман çырусем унăннипе танлаштарсан типĕ те сӳрĕк пек туйăнма тытăнаççĕ. Темиçе хут куçара-куçара çыратăп, маркăсăр конверта чикиччен темиçе хут вуласа тухатăп. Кашнинчех почтальона алăран тыттаратăп. Мартынюк ман ятпа килнĕ çырусене пытара-пытара хунине ниепле те манаймастăп. Тата çырăвăмсем такам аллине лекесрен те шикленетĕп. Темле çын та пур мар-и çак пысăк казармăра. Брянск каччи Шендрик пĕр харăсах темиçе хĕр патне çырса тăрать. Çырăвĕсем пурте пĕр пек. Хĕр ячĕсене кăна улăштарать. Пĕринче çакскер çыру илми пулчĕ. Эх, кулянса çӳрерĕ те. Пĕр харăс темиçе çыру çырнипе хĕрсен ячĕсене арпаштарса янă пулнă иккен, лешсем вара Шендрик камне чухласа илнĕ те, калаçса татăлнă пекех, пурте пĕр харăс çырма пăрахнă. Уйăхĕпех Шендрикран култăмăр вара.

Хам савни ятне эпĕ чăваш салтаксене те каламан. Хăйсенне вара пуринне те пĕлетĕп. Ман тĕллĕн сăпайлă та шанчăклă Веркка тупăннăшăн хăпартланатăп, хĕпĕртетĕп. Çывăх тенĕ юлташа та пулин ун ятне пĕлтерсен тасалса пĕтми çылăх пулассăнах туйăнать. Çыру çине ӳкерĕнекен кашни сăмах чун асапĕ витĕр тухать те, ăна çынна каласан чун нишлĕленсе юласран та хăратăп. Веркка та çавах ĕнтĕ.

Чунăм канăçлах-ха, анчах служба ăнса пымасть те пымасть. Ку вара пĕрре те хамран килмест. Командирсем умĕнче пĕрре те тӳрккесленместĕп, ята кĕртме тытăнсан чĕрре кĕместĕп. Устав хушнă пекех, алла тăнлав патне çĕклетĕп те: «Есть!» — тетĕп.

Полк хуларан айккинче пулнипе кăна та мар пулĕ, командир ЧП таврашĕ пуласран шутсăр хăранипе-ши салтаксене увольнение питĕ те питĕ сайра чухне кăна яркалаççĕ. Ку вырсарникун мĕнле пулчĕ, пĕр харăс çирĕм çынна Верея хулине увольнение кăларса ячĕç. Вĕсене илсе кайма ятарласа автобус уйăрчĕç. Эпир Волгинпа иксĕмĕр çăкăр тиерĕмĕр те полка таврăнма тухрăмăр. Хулапа иртсе пынă чухне Волгин хамăр салтаксене курнă та мана часрах чарма калать. Хупăрласа илчĕç пире салтаксем. Полкра пулсан пĕр-пĕринпе калаçас та çук. Кунта ав тахçан курман тăвансем пекех туйăнса кайрĕç те машинăна çул хĕррине чарсах, кабинăран тухсах сӳпĕлтетме тытăнтăмăр.

Полка таврăнтăмăр, малтан çар суту-илĕвĕн лавккине çăкăр пушатма хушрĕç. Кунта офицер арăмĕсем черет тăрсах кĕтеççĕ иккен.

Машинăна чартăм та фургон алăкне уçрăм. Сутăç та, офицер арăмĕсем те çăкăр çĕклеме тытăнчĕç. Виçĕ кĕленче эрех сикрĕ те тухрĕ. Хĕрарăмсем хăйсем кăна ним те шарлас çукчĕ-ха, шăп кирлĕ мар чухне замполит çакăнта тăра парать.

Йытта йыхăрнă пек чĕнсе илейрĕ мана хăй патне.

— Халь те пăрахман-и эс çав йăлуна? Пĕрре çунса кайни çитмерĕ-и? Пирĕн çар йĕрки çапла: пĕррехинче юсанмасан иккĕмĕшĕнче хытăрах айăпламалла. Хама панă влаçпа вунă талăка арестлетĕп.

Эрех кĕленчисене виççĕшне те илчĕ, акă курăр, курăр тенĕн пуç тĕлĕнче пĕрне чылайччен тытса тăчĕ, унтан пĕтĕм вăйне пухрĕ те тулли кĕленчене лавккан кирпĕч стени çинелле вăркăнтарчĕ. Чăнкăр! ванса кайрĕ кĕленче, эрех шăрши тапса тухрĕ. Хĕрарăмсем пĕр харăс куçĕсене хупрĕç. Унтан иккĕмĕшне, виççĕмĕшне çапла пĕтĕм вăйран вăркăнтарчĕ. Ку тискерлĕхе пăхса тăни хăй тем асапне тăрать, çук, кунпах çырлахмарĕ замполит, кĕленче ванчăкĕсене пуçтарттарчĕ. Машинăна пушатса гаража лартма та памарĕ, çакăнтанах, лавкка умĕнченех, вăрă тунă, çын вĕлернĕ тейĕн, конвойпа хурал пӳртне илсе кайрĕç. Малтан ларнă пӳлĕмех хупса хучĕç.

Çакăнта ларнă чухнех тĕшмĕртрĕм-ха, кайран салтаксенчен хăйсенчен те пĕлтĕм. Увольненирен таврăнакан автобуса кĕтсе илме штаб пуçлăхĕ таранах тухаççĕ, тĕрĕслемен, хыпашламан вырăн хăвармаççĕ, çавăнпа салтаксем апла-капла калаçса тăнă хушăра мана та, Волгина та каламасăрах фургона уçнă та эрех кĕленчисем чиксе хунă. Вĕсем те, эпĕ те малтан лавккана çăкăр пушаттарасса пĕлме пултарайман. Малтан яланах салтак столовăйне пушатнă. Ку хутĕнче мана çăкăр валеçекен куç пекех кĕтсе тăнă. Унăн кĕленчесене илсе пытарса хумалла пулнă.

Хам иккĕмĕш хут гауптвахтăна лекни çинчен Верккана çырса пĕлтерем мар-и тесе шухăшлама тытăнтăм. Ан тив, пĕлтĕр вăл та салтак пурнăçĕ тĕрĕсмарлăхсенчен тăнине. Ан тив, ман хута кĕтĕр. Тен, хытăрах юратма тытăнĕ...

Çак самантра ал айĕнче хутпа ручка пулнă пулсан, тупата, çырса янă та пулăттăм. Юрать ыйтсан та памарĕç.

Никама ним каласа ĕнентерме çук чухне çын ĕнсерен ӳкет те юхăма лекет. Вара ăна ăçталла сулăнтарас тетĕн, çавăнталла сулăнтарма пулать. Кабанов пек юлташ шыракансем салтаксем хушшинче пайтахăш. Пĕрне самоволкăна çӳреме, тепĕрне эрех ĕçме юлташ кирлĕ. Çавна гауптвахтăран тухичченех пĕлнĕ-ха. Çаплах çулăхасса вара чухлама та пултарайман.

Мана гауптвахтăран кăларнă кун мунча кунĕ пулчĕ. Суя айăпĕ мар, усал ятăма çуса тасататăп-ха тесе утатăп стройра. Чăнах та, мунча хыççăн хам çăмăлланнине, чун ирĕкленнине туйса илтĕм.

Анчах ку нумайлăха пулмарĕ. Казарма тăрăх усăнса çӳренĕ-çӳренĕ хыççăн Кабанов ман патăма пычĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн